Steun vanuit je sociale omgeving is een belangrijke factor die invloed heeft op je gedrag en de keuzes die je maakt. Het tegenovergestelde is sociale druk. Zeker wanneer je daar gevoelig voor bent of een uitgebreid sociaal leven hebt, kan sociale druk het je moeilijk maken om voor je eigen doelstellingen te kiezen. In deel 1 van deze blogserie gaat het vooral over waar sociale druk vandaan komt. In deel 2 komen aantal strategieën aan bod om met sociale druk om te gaan.
Waar komt het ‘sociale oordeel’ vandaan?
Weten waar sociale druk vandaan komt, is de eerste stap om er beter mee om te leren gaan. Sociale druk is de druk die je ervaart vanuit je omgeving om je op een bepaalde manier te gedragen. Typische voorbeelden:
- Het stuk taart dat je niet durft af te slaan, omdat het speciaal voor jou in huis is gehaald.
- Toch maar meedoen met dat glaasje wijn, terwijl je daar eigenlijk niet per sé zin in hebt.
- Uit ‘angst’ voor commentaar niet aangeven dat je iets niet wil eten.
- Je eigen gemealprepte bakje in de auto leeg eten, omdat je altijd commentaar kan verwachten.
- Maar ook: je eigen gedrag bepalen op basis van wat de grote groep om je heen doet.
Vaak komt druk voort uit de mening/gedachten die anderen hebben over jouw gedrag. Belangrijk om je te realiseren: dat oordeel heeft meer met het referentiekader van de ander te maken dan met jou. Het komt vaak vanuit onwetendheid (iemand weet niet waar jij mee bezig bent of waarom), de weerspiegeling van iemands eigen gewoontes of gedrag (oftewel cognitieve dissonantie: wat jij doet stemt niet overeen met wat ik zou doen) of vanuit wat iemand heeft meegekregen of aangeleerd (normen en waarden etc.). Het typische “wat de boer niet kent…”. Iemand ziet jou iets doen wat niet overeenstemt met dat referentiekader en reageert daarop. En dat is eigenlijk niet eens heel gek. De eerste stap om beter met sociale druk om te gaan is daarom een simpele maar positieve affirmatie (of realisatie): ‘het oordeel dat iemand over mij heeft, zegt meer over de ander dan over mij’.
Normative beliefs: wat jij denkt dat de ander vindt
De mate van sociale druk wordt niet alleen bepaald door wat anderen écht vinden, maar ook door wat je denkt dat de omgeving vindt. Dat worden normative beliefs genoemd. Normative beliefs zijn dus jouw gedachten/overtuigingen over de mate waarin mensen die belangrijk voor jou zijn, vinden dat jij iets wel of niet zou moeten doen. Vanuit die gedachten/overtuigingen kan de behoefte ontstaan om daadwerkelijk je gedrag zo aan te passen dat dit voor de ander positief is.
Lees je de vorige alinea nog eens goed na, dan besef je wellicht dat normative beliefs komen vanuit je eigen gedachten. Het kan dus zomaar zijn dat de sociale druk volledig wegvalt wanneer blijkt dat anderen begrip hebben voor jouw keuzes. In de coachwereld zeggen we regelmatig: “neem ANNA mee”. Het staat voor ‘altijd navragen, nooit aannemen’. Dus Anna… can we be best friends?
Druk vanuit de ‘online’ omgeving
Tegenwoordig is er nog een andere belangrijke factor die bijdraagt aan de ervaring van sociale druk, namelijk de online omgeving. Het is tegenwoordig ontzettend makkelijk om via de online omgeving een bepaald beeld naar buiten te brengen van hoe het hoort te zijn. Maar wat je ziet is enkel het plaatje dat iemand naar buiten WIL brengen. En dat is ontzettend belangrijk om te beseffen.
Toch brengt die online omgeving heel wat druk met zich mee. Zeker wanneer je zelf een bepaalde ‘identiteit’ nastreeft en op Instagram voorbij ziet komen hoe mensen, die ogenschijnlijk voldoen aan het plaatje dat jij bij die identiteit hebt, hun leven inrichten. Nu zijn er al 2 dingen die je je moet realiseren:
- Het plaatje dat jij bij die identiteit hebt, kan onvolledig zijn en wordt gevormd door de kennis en ervaringen die je op dat moment hebt.
- De mensen die ogenschijnlijk jouw gewenste identiteit hebben, laten ook alleen maar datgene zien dat bij die identiteit past.
- You don’t see what they don’t want you to see.
Dat betekent dus dat je gemakkelijk een volledig vertekend beeld kan krijgen en dat beeld gebruikt om jouw gedrag te laten bepalen. Hou jezelf daarom altijd voor dat je alleen het topje van een zogenaamde ijsberg ziet, maar niet wat er onder het oppervlak gebeurt.
Vast wat simpele maar ‘hufterproof’ tips voor je volgende sociale aangelegenheid.
Tip 1: Je bent aan niemand verantwoording schuldig
Regel numero uno: jij hoeft geen verklaring af te leggen aan de ander over waarom je geen wijntje drinkt of stuk taart eet. De enige aan wie je verantwoording af moet leggen ben je zelf. Jij bent namelijk ook de enige die verantwoordelijk is voor het gezond houden van je lichaam en maken van keuzes die jou gelukkig maken. Je gaat de ander toch ook niet uitgebreid terecht wijzen voor het wel drinken van dat glas wijn?
Uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt, kan helpen wanneer iemand vanuit onwetendheid reageert. Het kan begrip creëren en zelfs oprechte interesse. Als je uitleg geeft, doe dat dan vanuit enthousiasme en een positieve insteek. Je mag trots zijn op je eigen keuzes en als je dit ventileert naar je omgeving zal dat eerder een positieve reactie teweeg brengen dan wanneer je snauwt of het voordoet alsof het niet je eigen keuze is (maar bijvoorbeeld die van je coach). Dus niet “ik mag geen wijntje”, maar “ik hoef/wil geen wijntje”. Meer hierover in deel 2.
Tip 2: Bereid je voor op sociale druk
Sociale druk is er altijd wanneer je een groot sociaal leven hebt. Zeker wanneer je net met je nieuwe gewoontes aan de slag gaat en dit voor jou – maar ook voor de mensen om je heen – nieuw is. Bereid je er dus op voor dat je opmerkingen gaat krijgen. Welke uitleg wil je gaan geven?
Visualiseren kan daarbij helpen. Stel je voor dat je tegenover je familie, vrienden of je lieve oma staat. Beeld je in wat je zegt, hoe je je daarbij wil voelen en hoe je graag wil dat je overkomt. Door te visualiseren hebben je hersenen de situatie al eens meegemaakt en geoefend en dat maakt de werkelijke situatie gemakkelijker. Het gaat wel om jouw eigen gedrag, woorden en gevoel. Probeer dus niet teveel te denken in ‘wat als’ scenario’s’ (wat als zij zus en zo reageren…).
Je kan ook al voorzorgsmaatregelen nemen. Vraag je vriendinnen of ze in plaats van wijn en koekjes, thee en gezonde snacks willen meenemen voor jullie meidenavondje. Geef nadrukkelijk bij je oom en tante aan dat ze echt niets in huis hoeven halen voor je bezoek. Of regel een bondgenoot die jou tijdens het etentje helpt om weerstand te bieden.
Tip 3: Verleg de aandacht
Ga je met vrienden op stap of met je familie uiteten? Vestig dan niet de aandacht op het drankje of het eten, maar op de gezelligheid. Ten slotte is gezelligheid de essentie van je sociale leven. Het verleggen van de aandacht zal niet alleen jou helpen om goede keuzes te maken. Als jij geen aandacht erop richt dat je gedrag afwijkt van wat je ‘normaal gesproken’ zou doen, heeft dat ook invloed op je omgeving.
Geef een andere draai aan het gesprek als men over jou watertje begint. Geniet van het leuke gesprek met je tante tijdens het familiediner. Of geef letterlijk bij de ander aan dat je het nu graag ergens anders over wilt hebben.
Tip 4: Humor helpt! Altijd!
Er is weinig dat niet met humor op te lossen is. Zo ook sociale druk! Humor houdt het gesprek luchtig, is over het algemeen positief en… het kan soms helpen om er een vleugje sarcasme in te verwerken. “Nou, als ik niet gezellig ben zonder wijntje, dan zal ik maar naar huis gaan hè. Ik dacht altijd dat je mij als persoon gezellig vond, maar blijkbaar was het de wijn….”.
Tot slot
Goed leren omgaan met sociale druk is een vaardigheid. Het kost oefening en tijd. Verwijt het jezelf dan ook niet als je ‘onder de druk bezwijkt’, maar gebruik de ervaring om ervan te leren en je volgende keer nog beter voor te bereiden. In deel 2 vind je 3 concrete strategieën die je in kunt zetten om sociale druk verder te verminderen.
